WiseEuropa sporządził i upublicznił analizę pt.: „Europejskie plany odbudowy: krajowe cele -wspólne wyzwania”. Dokument powstał w czasie prowadzenia prac nad polską wersją Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO), które toczą się od trzeciego kwartału 2020r. Jednak ze względu na przyjęty przez polski rząd tryb przygotowywania dokumentu, jego szczegóły nie zostały dotąd udostępnione opinii publicznej. W oczekiwaniu na publikację projektu KPO i rozpoczęcie konsultacji społecznych, WiseEuropa postanowił zweryfikować, na jakim etapie zaawansowania są Plany Odbudowy w innych państwach unijnych, oraz jak te państwa poradziły sobie z przygotowaniem strategii wyjścia z kryzysu po pandemii. Wszystkie kraje UE mierzą się w bardzo krótkim czasie z podobnym wyzwaniem, dlatego doświadczenia tych krajów, które są dziś najbardziej zaawansowane w przygotowaniu KPO mogą być przydatne dla państw, w których proces ten się przedłuża w tym również dla Polski.

Harmonogram tworzenia Krajowych Planów Odbudowy

Polska w gronie państw najmniej zaawansowanych

W ramach Europejskiego Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności państwa członkowskie Unii mogą liczyć na dotacje w kwocie ponad 312 mld euro oraz pożyczek w wysokości 360 mld euro przeznaczonych łącznie na przeprowadzenie reform oraz realizację wspólnych unijnych priorytetów, związanych m.in. z ochroną klimatu jak np. zapewnienie bezpiecznego i zrównoważonego transportu. Warunkiem otrzymania środków jest przedłożenie Komisji Europejskiej do końca kwietnia 2021 roku dokumentu Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności, zawierającego spis planowanych na poziomie rządu reform i inwestycji wpisujących się w uzgodnione jesienią ubiegłego roku ramy pomiędzy KE a państwami członkowskimi Wspólnoty. Autorzy opracowania zwracają uwagę, że poziom zaawansowania prac nad KPO w poszczególnych krajach jest różny. Według stanu na 5 lutego 2021r., do tej pory 11 krajów  (nieoficjalnie mówi się, że jest ich już 18) przedstawiło publicznie teksty dokumentów. Są wśród nich m.in. Czechy, Niemcy, Francja, Bułgaria, Grecja, Hiszpania, Słowenia, Włochy. W części z tych państw dokumenty zostały poddane konsultacjom społecznym, rozmowom z interesariuszami oraz negocjacjom z KE. Część państw jeszcze dokumenty przygotowuje i są one np. na etapie konsultacji lub w fazie konsultacji roboczych z Komisją. Polska, która przystąpiła do opracowywania tekstów KPO, jak wspomniano jesienią 2020r. jest w gronie krajów najmniej zaawansowanych w procesie.

Konsultacje społeczne piętą achillesową

WiseEuropa dokonał analizy dostępnych opracowań europejskich KPO, co pozwoliło zidentyfikować cztery główne strukturalne wyzwania, na które warto zwrócić uwagę przy ocenie dokumentu KPO przygotowywanego dziś przez polski rząd. Wielu planom jak zauważa WiseEuropa brakuje wyraźnej kwantyfikacji tego co – przy pomocy wydatkowanych środków –poszczególne państwa zamierzają osiągnąć, w tym tego w jaki sposób proponowane projekty przyczynią się do osiągnięcia celów klimatycznych na rok 2030 oraz założeń europejskiej agendy cyfrowej. Ponadto, państwa w swoich planach – zarówno w zakresie polityki klimatycznej jak cyfrowej – koncentrują się na sektorze publicznym, a inne ze środków udostępnionych w ramach Funduszu Odbudowy i Rozwoju pragną silniej stymulować zmiany w sektorze prywatnym. Nieadekwatne zaadresowanie tego dylematu może mieć poważne konsekwencje długookresowe dla KPO rozumianego jako program reform strukturalnych mających nie tylko wspomóc wyjście z pandemii  ale i budowę strategicznych przewag na przyszłość. W części krajów teksty KPO nie zawierają reform strukturalnych uprawdopodabniających osiągnięcie przez nie celów strategicznych wskazywanych przez Komisję Europejską m.in. w zakresie klimatu, gospodarki cyfrowej, spójności społecznej i terytorialnej czy standardów governance. Sporo zastrzeżeń wobec upublicznionych KPO formułowano odnośnie procesu konsultacji społecznych, z naciskiem na jego kompletność i inkluzywność. Analitycy think-tanku podkreślają, że wobec późnego harmonogramu publikacji dokumentu w Polsce, ten aspekt może okazać się szczególną piętą achillesową polskiej strategii wobec kryzysu COVID19.

Analiza opracowań wybranych, publicznie dostępnych Krajowych Planów Odbudowy

Przykłady obszarów priorytetowych zawartych w KPO wybranych państw UE

Dostępne publicznie projekty KPO wskazują, jak podkreśla WiseEuropa na dużą koncentrację tematyczną związaną z realizacją ogólnych założeń KPO i związanych z nimi wymogów m.in. przeznaczenia 37 proc. wszystkich środków na niskoemisyjną transformację gospodarki i 20 proc. na cyfryzację.

Źródło: Opracowanie pt.: „Europejskie plany odbudowy: krajowe cele – wspólne wyzwania”, autorstwa WiseEuropa